ارزیابی اثرات محیط زیستی توسعه شهری با استفاده از مدل¬سازی مطالعه موردی شهر یزد

افزایش جمعیت شهرنشین جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه هم¬چون ایران سبب رشد سریع محدوده فیزیکی شهرها شده است. این امر منجر به اثرات منفی جبران ناپذیری از جمله کاهش اراضی کشاورزی، تخریب محیط زیست و آلودگی¬های زیست محیطی می شود. به منظور جلوگیری و کاهش این اثرات لازم است که فرآیند شهرنشینی و روند توسعه فیزیکی شهرها به طور مداوم و از تمام جوانب محیط زیستی پایش شود. یکی از روش¬های بررسی اثرات توسعه شهری استفاده از مدل¬سازی و پیش¬بینی رشد و توسعه شهری در سال¬های آینده می¬باشد. در این پژوهش با استفاده از تکنیک سنجش از دور تغییرات پوشش اراضی شهرستان یزد در دوره زمانی 1366- 1388 در محدوده دشت یزد – اردکان مورد بررسی قرار گرفت. به منظور ایجاد نقشه¬های پوشش اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست مربوط به سال¬های1366، 1377و 1388 در نرم افزارenvi4.8 طبقه بندی و تهیه شدند. نتایج این مرحله حاکی از رشد 10 درصدی اراضی ساخت و ساز شده طی 22 سال است. سپس با استفاده از مدل ca- markov توسعه شهری یزد تا سال 1404 پیش¬بینی شد. این مدل با استفاده از داده¬های 1366، 1377، 1388 کالیبره شد. نتایج شبیه سازی نشان داد که توسعه اراضی ساخت و ساز شده در آینده اغلب پیرامون اراضی ساخت و ساز شده فعلی و هم¬چنین خطوط حمل و نقل اتفاق خواهد افتاد. نتیجه شبیه¬سازی حاکی از افزایش 13 درصدی اراضی ساخت و ساز شده است. علاوه بر آن اراضی کشاورزی موجود کاهش چشمگیری در منطقه مورد مطالعه خواهند داشت. نتایج مدل می¬تواند به درک پویایی زمانی و فضایی فرآیند شهرنشینی کمک کند. علاوه بر این کاربرد روش ارزیابی چند معیاره به منظور استاندارد سازی پارامترهای موثر برتغییرات توسعه شهری از دیگر ویژگی های این مدل است. سپس به منظور شناسایی مهم¬ترین آثار محیط زیستی ناشی از رشد کالبدی شهر از روش ماتریس سریع استفاده شد نتایج ماتریس نشان می¬دهد که مهم¬ترین آثار توسعه شهری یزد بر آلودگی آب، هوا، حیات وحش و تخریب پوشش گیاهی خواهد بود. با توجه به نتایج بدست آمده پیشنهاد می¬گردد در برنامه ریزی توسعه شهری از فرآیند مدل¬سازی رشد شهری و ارزیابی اثرات توسعه برای کاستن از اثرات منفی رشد شهری استفاده شود. کلمات کلیدی: مدل¬سازی، ارزیابی چند معیاره، یزد، سنجش از دور